Việt Nam hiện là nhà sản xuất chủ chốt, tầm vóc toàn cầu của đất nước này đang phát triển nhanh chóng. Đó chính là nhận định trên tờ Asia.Nikkei, tờ tạp chí kinh tế hàng đầu châu Á. Cà phê ở Việt Nam vào thời điểm này cũng được tờ báo nhận định tương tự.
Rất có thể bạn đã từng nếm thử cà phê Việt Nam nhưng bạn chưa nhận ra
Tờ Asia.Nikkei đã nói như vậy khi cho rằng bất kì ai đó trên thế giới khi thưởng thức cà phê có thể đã thử cà phê của Việt Nam nhưng họ chưa nhận ra.
Là nhà sản xuất cà phê lớn thứ hai thế giới sau Brazil, cà phê Việt Nam thường xuyên cung cấp năng lượng cho nhiều nơi trên thế giới, hạt cà phê của đất nước này được đưa vào mọi thứ, từ cà phê gói đến nước tăng lực phổ biến.
Hạt Robusta Việt Nam số 1 thế giới về chất lượng và sản lượng. Ảnh: Internet
Trong vài năm qua, khi danh tiếng một thời của Việt Nam đã được cải thiện, tầm vóc cà phê toàn cầu của Việt Nam đã phát triển nhanh chóng. Sự nổi lên của những cái tên như Nguyen Coffee Supply ở New York, cũng như các quán cà phê mang màu sắc Việt Nam nổi tiếng trên khắp châu Âu và Mỹ, đã khiến mọi người đánh giá lại về giá trị của đất nước này, cả về cà phê phong phú cũng như văn hóa lịch sử của các quán cà phê ven đường.
Tại Việt Nam, với những người uống cà phê quốc tế vẫn thức giấc với đồ uống cà phê đá sủi bọt, ngọt ngào của Việt Nam – một loại cà phê thậm chí còn tươi mới hơn đang được pha ở Thành phố Hồ Chí Minh, nơi những người làm mới cà phê địa phương đang đánh thức truyền thống lâu đời về cà phê, để có được tất cả những gì họ có thể lấy được từ hạt cà phê khiêm tốn.
Làn sóng thứ ba, thứ tư, hay thứ năm – mặc kệ các nhà sử học về cà phê gọi nó – là những gì đang diễn ra ở thành phố hiện đại nhất của Việt Nam, Sài Gòn hay nay là TP.Hồ CHí Minh, là một thời kỳ phục hưng có thể giúp định hình lại cách uống cà phê của thế giới.
Will Frith, một chuyên gia tư vấn cà phê tại Việt Nam cho biết: “Những gì đang diễn ra trên toàn cầu khác với những gì đang diễn ra ở Việt Nam. “Ở đây, đó là một trải nghiệm văn hóa toàn diện, nơi mọi người xây dựng khái niệm của họ về văn hóa Việt Nam, thông qua chất lượng của hạt cà phê.”
“Thời điểm này diễn ra giống như phong trào đặc sản thực sự và nơi chúng tôi đang ở hiện tại thú vị hơn rất nhiều. Chúng tôi bắt đầu thấy sự đa dạng trong các sản phẩm mà các nhà rang xay cà phê đặc sản Việt Nam giới thiệu ở đây và các sắc thái dựa trên phong cách, khung cảnh và cách mua,” Frith nói.
Nụ cười tươi của người trồng cà phê Việt Nam. Ảnh: Internet
Giống như tất cả các loại cà phê tuyệt vời khác, sự đa dạng này bắt nguồn từ chính những nương rẫy nơi cà phê phát triển mạnh mẽ.
Đại dịch COVID sảy ra đã khiến nhân viên văn phòng trên toàn thế giới phải rời xa công việc ở thành phố, ở Việt Nam, điều đó có nghĩa là mọi người quay trở lại những trang trại cà phê từng bị bỏ hoang, nơi những vùng đất tốt của đất nước này có thể sản xuất ra một số hạt cà phê ngon nhất thế giới – nếu chúng có thời gian để nở hoa – và hồi sinh chúng.
Tại Việt Nam, những trang trại trồng cà phê đã mở cửa từ rất lâu trước đại dịch, nhưng đối với những người nông dân thì trồng cà phê mới với tham vọng lớn là tạo ảnh hưởng đến nhận thức về cà phê, thì đó là nguồn cảm hứng quan trọng – đặc biệt là đối với loại hạt robusta khó tính.
Là nhà xuất khẩu cà phê robusta hàng đầu thế giới, loại cà phê có nguồn gốc từ trung và tây vùng cận Sahara của châu Phi, nền kinh tế cà phê của Việt Nam được xây dựng dựa trên đó. Trong khi những người hâm mộ loại cà phê này thường cho rằng nó có vị đắng, nhiều mùi cao su và quá nhiều caffein – ngược lại với loại cà phê arabica tinh chế hơn – nên thực tế là cà phê robusta chưa bao giờ có cơ hội tỏa sáng.
Những chuyên gia cà phê ở Việt Nam cho biết: “Những gì đi vào quá trình thay đổi từ robusta tiêu chuẩn, công nghiệp hóa, thương mại hóa sang robusta đặc sản đều bắt đầu từ nông dân”. “Bởi vì nếu bạn chăm sóc robusta, cho nó chín và chỉ chọn những hạt tốt nhất, bạn sẽ nhận được những sản phẩm không chỉ tốt như arabica – mà chúng thật phi thường.”
Còn các tín đồ cà phê tại đất nước này cũng cho rằng mỗi tách cà phê đều có thể là ly cà phê ngon nhất trong cuộc đời. Theo họ, chỉ cần cảm nhận nó như thế nào thì mới hiểu và trân trọng cà phê cà phê như cách loại thức uống này mang lại.
Đã có người làm cho cây cà phê robusta của mình nở hoa hoàn toàn – 10 tháng chứ không phải là 7 tháng theo tiêu chuẩn – để nó trở nên đậm đà và đa vị, với hương thơm nồng nàn của trái cây và rượu vang – cũng như một nhãn đặc sản mới là ‘robusta hảo hạng’.
Những nỗ lực của những người mới trồng cà phê tại Việt Nam bắt đầu được đền đáp: một số loại cà phê robusta của họ gần đây đã được Hiệp hội Cà phê Đặc sản (SCA) xếp loại ‘Xuất sắc’ với 85 điểm – hầu như chưa từng có đối với loại cà phê này – và nhanh chóng dẫn đến các thương vụ xuất khẩu sang Nhật Bản và Đức. Đối với một quốc gia có số lượng cây cà phê robusta nhiều hơn arabica theo tỷ lệ 20:1, sự tái sinh của robusta có thể là một yếu tố thay đổi cuộc chơi đối với thị trường xuất khẩu cà phê của Việt Nam.
Hạt cà phê Robusta Cherry hảo hạng của Việt Nam. Ảnh: Internet
Những người trồng cà phê tái sinh ở Việt Nam cho rằng đối với họ, đó là việc tạo ra một cộng đồng, thay đổi quan điểm toàn cầu và cải thiện vận may. Còn những thương nhân mua cà phê ở đây thì phát biểu” Những nông dân mà chúng tôi mua cà phê của họ, ngay cả khi suy thoái, chúng tôi vẫn mua robusta với giá 2.500 đô la một tấn, thay vì 1.500 đô la theo tiêu chuẩn – và nó đang thay đổi cuộc sống của họ.”
Chất lượng hạt cà phê là một điểm khởi đầu quan trọng, nhưng trồng ra chúng là một chuyện, quan trọng là phải biết làm gì với chúng. Sự tiến hóa đến nhờ giáo dục; đối với các chuyên gia cà phê ở Việt Nam hiện nay điều đó có nghĩa là lấp đầy sự phân cách giữa cà phê chất lượng và công chúng, vốn thường không hiểu biết về cà phê. Nhiệm vụ của họ là phải làm cho cà phê chất lượng trở thành cà phê đặc sản, bằng cách này hay cách khác. Điều đó có nghĩa dù là hạt cà phê Robusta hay hạt Arabica được trồng ở Việt Nam đều phải được đánh thức tiềm năng để tỏa sáng, để toàn cầu biết tới.
Có nhiều người ở Việt Nam nhận thức được vấn đề này. Và dù đã tạo dựng tên tuổi trên nền cà phê đang phát triển mạnh của Hoa Kỳ hay ở những nơi khác trên thế giới đã trở về nguồn gốc gia đình của mình để giúp người Việt Nam địa phương có thể đánh giá cà phê của mình để khiến nó phát triển cao hơn. Họ đã giúp những người muốn kinh doanh cà phê tại đất nước 95 triệu người này mọi thứ từ tìm nguồn cung ứng và rang xay, đến đóng gói, kiểm soát chất lượng và đào tạo nhân viên.
Chuyện này đưa chúng ta trở lại một sự khởi đầu của Việt Nam về cà phê rang xay. Làn sóng đánh giá cao cà phê mới này có thể bắt nguồn từ khoảng những năm 1990, khi các công ty cà phê của Việt Nam bắt đầu khởi nghiệp và sau đó tỏa sáng, như tập đoàn Trung Nguyên với thương hiệu cà phê G7 nổi tiếng, Highland Coffee, và gần đây nhất là TNI với King Coffee, một doanh nghiệp mới khởi nghiệp trong vòng 5 năm đã trở nên nổi tiếng…
Các chuyên gia về cà phê khẳng định những gì họ nhận thấy là cà phê Việt Nam có một nét đặc trưng riêng; không thể so sánh nó với cà phê Indonesia hay Ethiopia. Hương vị cà phê Việt Nam rất đặc trưng, là sự kết hợp của các loại trái cây và hạt nhiệt đới, và đó điều đó thật thú vị.
Một quán cà phê Việt tại Hoa Kỳ. Ảnh: King Coffee
Trong thực tế, cà phê Việt Nam có chất lượng rất tốt. Điều này đã được minh chứng bằng các chuyên gia và người thu mua trên thế giới khi Việt Nam trở thành nước xuất khẩu hàng đầu thế giới về cà phê. Nhưng việc thuyết phục các rẫy cà phê rằng họ sẽ kiếm được nhiều tiền hơn khi tập trung vào chất lượng của hạt cà phê lại là một điều khó khăn. Rồi sau đó thuyết phục người tiêu dùng quen uống cà phê ven đường rằng cà phê có nguồn gốc Việt Nam không phải là thứ tầm thường lại càng khó khăn hơn nữa.
Nhưng giờ tại Việt Nam đã khác. Trước dịch COVID, quán cà phê ‘đặc sản’ có thể được tìm thấy ở mọi khu phố ở các thành phố lớn của Việt Nam. Dường như bất cứ ai có một ít hạt cà phê và một cái chảo rang, đều bắt đầu tự gọi mình là một nghệ nhân. Nhưng khi đại dịch đã khiến hàng loạt ngành công nghiệp thất bại, điều đáng chú ý là nó đã buộc ngành công nghiệp cà phê phải phát triển – và đổi mới.
Những người làm cà phê và đấu tranh cho cà phê Việt Nam tỏa sáng đều biết rằng phải có nhiều cách để phát triển và tạo ra nhiều khẩu vị để làm hài lòng khách hàng. Họ biết việc này sẽ dẫn đến đâu là điều không dễ dự đoán, nhưng đã có nhiều sáng tạo về cà phê dẫu có thách thức đối kháng giữa truyền thống văn hóa và thách thức về nhu cầu thức uống của giới trẻ thế hệ Gen Z ở đất nước này.
Các quán cà phê và chuỗi phải là hiện thân của truyền thống văn hóa của Việt Nam. Việc xoay trục kinh doanh, chuyển hướng chiến lược sang cung cấp và rang xay cà phê bên cạnh chuỗi nhà hàng cà phê của mình và giống như bất kỳ phong trào toàn cầu hóa nào, các chủ sở hữu của của chuỗi quán cà phê phải tin tưởng vào việc làm sống lại các giá trị lịch sử cà phê của Việt Nam.
Một chủ sở hữu quán cà phê tại Sài Gòn cho biết: “Việt Nam là một trong số rất ít quốc gia trên thế giới vừa sản xuất ra những hạt cà phê đáng kinh ngạc, vừa có nền văn hóa phong phú về cà phê, và điều đó khiến cà phê Việt Nam nổi bật trên thị trường toàn cầu. “Chúng tôi đang xuất khẩu cà phê và văn hóa – cà phê phin, sữa đặc, thời gian nhỏ giọt khi bạn trò chuyện. Văn hóa này rất khác với espresso, nó chống lại Starbucks – với việc văn hóa đáp ứng những cải tiến chất lượng”.
Hơn nữa, với hơn một nửa dân số Việt Nam dưới 35 tuổi, thanh niên là mặt khác của xu hướng phát triển cà phê. Có rất nhiều sáng tạo của tuổi trẻ ở đất nước này. Các chủ sở hữu quán đều cho rằng nếu có một ý tưởng hay và khoa học sáng tạo đằng sau mỗi sản phẩm cà phê là có thể tạo ra một số sản phẩm thực sự thú vị dành cho người trẻ.
Do vậy các quán cà phê gần đây của Việt Nam được thiết kế phản ánh sự nhạy cảm của Thế hệ Z: nhẹ nhàng và dễ dàng, có sẵn trong đó vô số phong cách và được pha cho mọi người mà không cần phán xét. Hạt cà phê đến từ khắp Việt Nam, tập trung mạnh vào loại robusta hảo hạng – nhưng không có sự thiên vị và họ sẽ dễ dàng pha chế cà phê Kenya hoặc Honduras khi được yêu cầu.
Trải nghiệm một sản phẩm cà phê thế hệ mới tại Việt Nam. Ảnh: King Coffee
“Chúng tôi hướng đến những trải nghiệm, những trải nghiệm khác biệt – vì không có tách cà phê nào tốt nhất. Mỗi tách có thể là ly cà phê ngon nhất trong cuộc đời bạn, xuất phát từ cách bạn cảm nhận nó, cách bạn hiểu và trân trọng cà phê”, Một người kinh doanh chuỗi cà phê nói. “Đó là về chất lượng và tính bền vững; tận dụng tối đa hương vị, thứ hình thành nên tương lai của cà phê.”
Chuyển đổi nghề nông, giáo dục doanh nhân, tôn vinh văn hóa, mang đến những đổi mới và kinh nghiệm – Thế giới cà phê của Việt Nam có thể ở khắp mọi nơi, nhưng đó là một nơi thú vị, với sự đa dạng được đặt lên hàng đầu.
Cuối cùng thì các tín đồ cà phê cũng đang thấy một thị trường cà phê trưởng thành ở đây. Nhiều sự lựa chọn hơn, nhiều cách uống cà phê hơn, nhiều khám phá xem cà phê có thể là gì. “Nhưng bây giờ, khi những người bạn Mỹ của tôi hỏi họ có thể lấy những hạt cà phê ngon của Việt Nam ở đâu, tôi khá ích kỷ khi nói rằng, bạn phải đến Việt Nam. Và tôi thích điều đó.” Một người Mỹ yêu cà phê đã nói vậy như một cách khẳng định rằng thử cà phê Việt Nam có nghĩa là đang nếm thử tương lai của cà phê ở đất nước có những vựa cà phê và nền văn hóa cà phê khổng lồ này.
Nguồn: Asia.Nikkei
Đọc thêm nhiều bài hay về cà phê tại đây : https://vsca.vn/?lang=vi
