CÀ PHÊ VỈA HÈ – THÓI QUEN BUỔI SÁNG CỦA NGƯỜI VIỆT

Tùy mỗi đất nước, mà văn hóa cà phê vùng miền sẽ mang một nét đẹp rất riêng. Với người Việt thói quen thưởng thức cà phê vỉa hè mang trong mình là cả một câu chuyện đáng tự hào. Cốc cà phê phin truyền thống nổi tiếng thế giới được thưởng thức thật bình thường dung dị trên khắp lề đường, hè phố từ phố lớn đến hẻm nhỏ, bất cứ nơi đâu chỉ cần có cà phê và vài ba chiếc ghế đẩu.

Cà phê vỉa hè; Chất lượng vỉa hè?

Gọi là cà phê vỉa hè không có nghĩa là chất lượng cà phê ở đây thấp, phong cách phục vụ kém, văn hóa ẩm thực của thực khách ở đây không tốt, mà thậm chỉ còn vượt qua cả những tiêu chí đó, cà phê vỉa hè còn là một “đặc sản” văn hóa của Kinh Kỳ, được khai sinh và phát triển hội nhập với văn hóa thưởng trà vốn đã có từ lâu của người Việt. Cà phê vỉa hè không phải là cà phê bày bán ở những chỗ bụi bặm, dơ bẩn mà là trên những vỉa hè sạch thoáng bên hồ, trong phố, trên những con đường tỏa rợp bóng mát, mùa hè đỏ rực cánh phượng, mùa thu thơm ngát mùi hoa sứ, hiu hiu nhè nhẹ cơn gió với tà áo dài Trần Lệ Xuân của các cô gái tân thời.

Người phố thị – Họ đến với cà phê vỉa hè để có không gian ngồi nhâm nhi ly cà phê đắng đắng, ngòn ngọt, bùi bùi, thơm thơm để ngắm dòng đời cuộn chảy với bao người qua lại trên đường, để nghe những âm thanh quen thuộc của cuộc sống, từ tiếng ý ới, tiếng động cơ xe máy, tiếng rao bán tào phớ, xôi, chè… đang diễn ra hằng ngày, hằng giờ như từng nhịp đập, hơi thở của cuộc sống. Cũng có người đến ngồi thưởng thức từng giọt cà phê, nghe lách tách giọt cà phê rơi trong ly để đếm từng giọt thời trôi đi, như khúc tưởng niệm để rồi viết những khúc ca trữ tình, sâu lặng. Nhưng, có những người đến cà phê vỉa hè để được nghe những cuộc trò chuyện, những cuộc “chém gió” của các bạn hữu xung quanh mà biết thêm những thông tin mới, những lẽ sống ở đời.

Đặc trưng “kẻ chợ”, trong văn hóa cà phê vỉa hè

Cái đặc tính thích quan sát xung quanh chẳng riêng gì những người thưởng cà phê mà có ở hầu như những người Việt chịu ảnh hưởng của nền văn hóa nông nghiệp lúa nước từ mấy nghìn năm. Cho nên, cà phê vỉa hè không hẳn là cà phê bình dân, mà là một phong cách cà phê không phân biệt khách hàng cao – thấp, không phân biệt sang – hèn, mà cứ đến với cà phê vỉa hè tức là đến với một “thánh địa” văn hóa ẩm thực nhẹ nhàng và khiêm tốn. Không lòe loẹt, không phù phiếm, không giả dối, chỉ có sự chân thành và đồng cảm. Tất cả thực khách đến thưởng thức cà phê là theo cái sở nguyện, theo cái “gu” thưởng thức, chia sẻ. Nhiều khi, cà phê cũng chỉ là một cái cớ, vỉa hè cũng là một cái cớ để họ ngồi chia sẻ, bàn chuyện, tâm sự hay bình luận về các vấn đề họ quan tâm.

Nhiều khi, cà phê cũng chỉ là một cái cớ, vỉa hè cũng là một cái cớ để họ ngồi chia sẻ, bàn chuyện, tâm sự hay bình luận về các vấn đề họ quan tâm.

“Cà phê cóc” – Vốn chỉ có ngoài vỉa hè, mang đầy đủ đặc trưng “kẻ chợ”, đủ loại: cà phê đen nóng, đen đá, nâu đá, bạc sỉu… Liêu xiêu bên lề đường, góc phố, hiên nhà và vỉa hè. Khách khứa ngồi chơi trong chốc lát, cả ngày, tuỳ! Đây là nơi hội tụ đủ mọi hạng người, kể cả người ngoại quốc, mọi giọng nói các miền, bao nhiêu cách nói, cách nhìn, cách ứng xử, vui vẻ, ồn ào, náo nhiệt với đủ chuyện trên đời – “Thông tấn xã vỉa hè”: Đông-Tây-Kim-Cổ, trên rừng, dưới biển, trong cung cấm, đến mớ rau, quả trứng ngoài chợ, v.v… Nhạy bén, khá thật, không “khách sáo”. Cà phê cóc hay cà phê vỉa hè không đâu bằng Sài Gòn & Hà Nội, một nét văn hoá chung của hai đất kinh kỳ.

Đặc trưng là những chiếc xe đẩy nhỏ bán đồ giải khát kèm với vài chiếc ghế nhựa dễ dàng bắt gặp ở mọi vỉa hè lớn nhỏ, người ta hoàn toàn có thể thưởng thức một ly cà phê đá tại chỗ hay mang đi trong những lúc vội vã. Trái với ở Sài Gòn, người ta có thể mua một ly đen đá ở bất cứ đâu thì tại Hà Nội cà phê lề đường lại là những quán cóc nằm sâu trong những con hẻm nhỏ.

Trên vỉa hè, đâu chỉ có cà phê!

Người Việt tựu chung, mang trong mình những nét văn hóa đa vùng, đa miền,  nên câu chuyện của họ thường là những chuyện chính trị, kinh tế, văn hóa, thể thao dàn trải từ trong nước ra khắp các lục địa, đôi khi là bàn những câu chuyện làm ăn nhanh chóng, gọn nhẹ và cũng rất … công nghiệp. Câu chuyện ở cà phê bên lề càng trở nên rộn ràng và ấn tượng hơn nếu như có vài ba nhóm văn sĩ, trí thức, sinh viên tụ tập và hàn huyên. Thôi thì đủ các loại vấn đề được đưa ra, bình luận, ý kiến. Nhiều lúc, một trong số đó lại cao hứng đọc mấy câu thơ lục bát mềm mại, trữ tình … Cà phê vỉa hè vô tình hay hữu ý trở thành nơi tâm giao của biết bao người.

Điều này lí giải vì sao những quán cà phê vỉa hè – tuy là vỉa hè đấy nhưng không và chẳng bao giờ xảy ra những chuyện cãi vã, to tiếng với nhau, khác hẳn với một số quán nhậu, quán bia-rượu vẫn hay có hiện tượng này. Chẳng phải thế mà những quán cà phê vỉa hè chỉ có những ghế nhựa hay ghế gỗ nho nhỏ, thực đơn chỉ có cà phê nóng, cà phê đá, một vài chiếc kẹo lạc, vài điếu thuốc thơm … Dù thực khách là ai, doanh nhân thành đạt, Việt kiều, quan chức hay người lao động tay chân tay, người công nhân, người đánh giày cũng đều có vị trí và thực đơn như thế cả. Tất cả đều bình đẳng và tôn trọng khách hàng. Và cái nét văn hóa ẩm thực ở xứ này chỉ thế thôi cũng đã là ấn tượng lắm rồi chứ đâu phải những nhà hàng sang trọng, tốn tiền đắt đỏ, ồn ào lãng phí mới là văn hóa?.

Thuần phong, mỹ “đạo”

Nói theo các nhà lý luận, ngôn ngữ là công cụ biểu đạt của tư duy thì ngôn ngữ của người Việt trong trường hợp này, ít nhiều cũng đã có tư duy của văn hóa cà phê rồi. Người Việt dùng cà phê thường là pha đặc chứ không pha loãng như ở các khu vực khác trên thế giới. Có lẽ phong cách uống cà phê đặc do đặc điểm khí hậu vùng miền, một phần do thói quen truyền thống uống trà đặc mà có. Hiếm thấy người Việt “chính hiệu” nào mà lại dùng cà phê nhạt. Điều đó một phần tạo nên tính cách mạnh mẽ, quyết liệt nhưng cũng rất biết kiềm chế trong tâm tính của họ.

Một cách không hoa mỹ, cà phê vỉa hè là “đạo” của phần nhiều thị dân

Về hình thức, cà phê vỉa hè, tất nhiên chỉ có ở những con phố có vỉa hè. Do vậy, Cà phê vỉa hè cũng chủ yếu phát triển ở thành phố lớn, tiêu biểu như Hà Nội, Sài Gòn, Nha Trang. Nhưng đồng thời, văn hóa cà phê vỉa hè chỉ có ở những nơi có văn hóa truyền thống và văn hóa hiện đại đã hòa trộn vào nhau cùng với những chủ thể văn hóa là những con người biết thưởng thức cà phê, nhận thức những giá trị chân thực và đẹp đẽ của cuộc đời.

Và như thế, dù bất kì lí do gì đi nữa, người ta vẫn ngày ngày tìm đến cái vỉa hè rộng chưa đầy 3m, để được nhâm nhi cái thức uống quen thuộc, để được tán dóc những câu chuyện thời sự nóng hổi hay chỉ đơn thuần để được “trầm” trong cái xô bồ của cuộc sống ở một không gian cởi mở, bình dị.

Nguồn: Tổng hợp

Đọc thêm nhiều bài về Văn hóa cà phê Việt Nam tại đây: https://vsca.vn/?lang=vi