Cà phê Việt Nam độc đáo tới nỗi đã hình thành cả một nền văn hóa. Trải qua gần hai thế kỷ cà phê ngấm dần vào mỗi người Việt Nam yêu thích thứ thức uống huyền diệu này tạo ra những “gu cà phê” riêng biệt không nơi nào có. Qua thời gian gu cà phê Việt Nam thay đổi theo thăng trầm lịch sử.
“Gu” là một từ có nguồn gốc tiếng Pháp goût. Đây là từ mang nghĩa là sở thích của mỗi người, được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống. Nó bao hàm không chỉ sở thích của mỗi người mà còn thể hiện mình am hiểu về thứ đó và có những lưu tâm nhất định đối với gu của mình.
Riêng với cà phê, phải mất nhiều năm để hình thành nên 1 gu cà phê trong tính cách mỗi người, và cần mối lương duyên nhiều thập kỷ với những biến đổi thăng trầm theo thời vận đất nước, để gu cà phê thành bản sắc một quốc qia. Tại Việt Nam, cường quốc thứ 2 thế giới về cà phê gu cà phê trở thành một nét văn hóa cộng động, một nền tín ngưỡng của những con người đam mê hương vị cà phê nguyên bản.
Gu cà phê thời kỳ đầu và nỗi hàm oan “cà phê bẩn”
Từ khi người Pháp đưa cây cafe vào trồng cách đây hơn một thế kỷ. Cà phê đã đã bám đất bám người rồi len vào cốt lõi vào gốc rễ suy nghĩ, nếp sống, nếp làm người Việt. Gu thưởng thức của người Việt từ những ngày cải cách bao cấp về trước chịu ảnh hưởng bởi sự khó khăn của nền kinh tế.
Vậy mà cà phê Sài Gòn lại chộn rộn hơn, quán xá mọc nhiều hơn; đi đâu bên đường, trong xóm cũng thấy người ngồi uống cà phê. Lúc này cà phê pha vợt và cà phê phin đã cùng nhau bước chân xuống hè phố.
Không ai biết là do những người Pháp truyền dạy hay chính ta sáng tạo ra cách thức đưa thêm các hương liệu vào cafe trong quá trình rang như mỡ gà, nước mắm, rượu. Muốn cà phê đen và thơm hơn thì có đậu nành, sánh đặc cho bắt mắt thì có bắp rang, nhấn nhá thêm chút vị chát thì đã có cau khô. Để giữ vị đậm đà cho cà phê phải dằn chút nước mắm ngon khi rang, giống như dân Nam bộ nấu chè muốn đậm đà phải dằn chút muối cho trọn âm dương.
Đây có thể được coi là gu cà phê của người Việt được hình thành do hoàn cảnh kinh tế và lịch sử, làm nên những thức uống cà phê mà đến giờ người ta còn nhắc tới như cà phê vợt, cà phê sữa đá Sài Gòn. Chính vì thế từ đầu thế kỷ 20 trở đi cà phê được người Sài Gòn tiếp nhận khá nồng nhiệt. Những năm 1930 trở đi khắp Sài Gòn – Chợ Lớn hầu như sáng nào các quán cà phê mở cửa là có đông kháchTheo thời gian, người Sài Gòn bắt đầu nhớ hương thèm vị cà phê.
Nói về cà phê bổ sung hương liệu, đây là một vấn đề hay và đáng chú ý. Cần phải biết rằng chất lượng của hạt cà phê sau khi được rang đúng cách đã là một tuyệt phẩm với đầy đủ những hương, những vị tuyệt vời và quyến rũ. Nay được chế thêm hương liệu cùng với pha chế, cách uống độc đáo trở thành vị cà phê không nơi nào có được. Tuy nhiên vào thời kỳ khó khăn nhất, một vài người bán đã dùng việc bổ sung hương liệu cho mục đích lấy lời khiến có thời kỳ cà phê mang tiếng “sạch – bẩn”. “hương liệu – thế liệu”. Trong bài viết về gu cà phê ta tạm gác lại câu chuyện này mà chỉ bàn về cách thưởng thức của người Việt.
Gu cà phê phin – Gu cà phê quốc dân
Đến thập niên 1960 cùng với thay đổi về chính trị, xã hội về nhiều mặt nhất là tại Sài Gòn và cà phê Sài Gòn đã có một bước chuyển mình quan trọng. Sau cà phê cao cấp kiểu Pháp và cà phê bình dân thì cà phê dành cho thứ dân thành thị ra đời. Cà phê pha phin là gu uống chính trong giai đoạn này. Cà phê phin cho người uống cái cảm giác háo hức được tham gia và sống cùng dòng đời của ly cà phê cũng như cái thú của sự đợi chờ.
Cho đến nay cà phê phin vẫn là gu uống của người Việt. Chẳng ai đăng ký bảo hộ thương hiệu cho việc dùng Phin để pha cà phê cả, dù cách pha chế này có trong mọi gian nhà Việt, trên khắp cung đường, nẻo phố, nhưng bạn bè thế giới dù vẫn còn lạ lẫm nhưng nhanh chóng biết đến và thích thú với gu uống này của người Việt
“Những ly cà phê pha phin nóng rẫy, bốc khói thơm lừng, đậm đà hương vị và…ngồi thưởng thức trong tiết thu hanh hao, hay rét mùa đông cắt ruột. “Đó mới thật là thức uống tuyệt hảo, đầy chất Việt”.
Đó là chia sẻ của ông người pháp Didier Corlou, cựu bếp trưởng khách sạn Sofitel Legend Metropole HaNoi. Người đàn ông Pháp này nhận xét, nhìn cách người Việt uống cà phê rất mãn nhãn, họ gắng giữ nguyên bản sắc uống cà phê pha phin và thưởng thức kỹ càng, thấm thía.
Bắt đầu có những gu cà phê mới
Đến giữa năm 1996, một doanh nghiệp cà phê Việt Nam xuất hiện và nhanh chóng mở chuỗi quán. Sau nhiều năm “bị” uống cà phê “chỉ định”, lúc này dân Sài Gòn tha hồ được lựa chọn hàng chục loại cà phê khác nhau được bày trong các ngăn trong suốt của các quán… Và cà phê Sài Gòn bắt đầu hình thành một thị trường hấp dẫn, nhộn nhịp, đua tranh và khốc liệt với vô sa số hàng quán.
Sau năm 2000 số lượng những Doanh nhân, chuyên viên, du khách, người nước ngoài, Việt kiều tăng lên theo nhịp tăng của nền kinh tế, nhu cầu thưởng thức cà phê cao cấp và có phần pha nét sính ngoại nhen nhóm lên những gu cà phê mới. Những gu uống cà phê kiểu Mỹ, kiểu Ý hay những loại cà phê nước ngoài dần xuất hiện và được ưa chuộng, chào đón. Cho đến năm 2007 cho đến hiện nay thì những thương hiệu cà phê quốc tế mới thật sự bước chân vào Việt Nam và dần xuất hiện khắp nơi trên đất nước hình chữ S.
Chuyện còn lại của gu cà phê
Khi mức sống con người được nâng lên. Thì các nhu cầu về chăm sóc sức khỏe, ăn mặc cũng vì đó mà được cải tiến và lựa chọn công phu hơn. Bản thân văn hóa cà phê Việt Nam ngày càng được thế giới biết đến. Nói đến cách pha chế cà phê của người Việt, có thể nhắc đến Cà phê “3 chín” của người Ê-đê, Cà phê vợt – hay còn gọi là “cà phê kho” và phổ biến nhất hiện nay là cà phê phin.
Rồi tới các thức uống cà phê như món cà phê trứng – thức uống luôn nằm trong danh sách Must Try của bạn bè quốc tế khi đến Việt Nam hoặc cà phê sữa đá – “linh hồn” của cà phê Việt được CNN cho là một trong 10 món nhất định phải thử “Must Try” khi ghé thăm Việt Nam. Bên cạnh đó còn có các loại cà phê độc đáo, rất riêng như cà phê muối xứ Huế, cà phê cốt dừa Hải Phòng, cà phê sữa chua, cà phê bạc xỉu…
Người Việt Nam vẫn vậy, gu cà phê có thể thay đổi để mở lòng đón cà phê theo xu hướng quốc tế, nhưng gu cà phê đã thành nét văn hóa thì không bao giờ đổi. Câu chuyện này lẫn nữa khẳng định sự sáng tạo, chắt lọc nhưng không làm mất đi bản sắc của người Việt.
Nguồn: Tổng Hợp
Đọc nhiều bài hay về cà phê tại đây.
